Somaliland

Jamhuuriyadda somaliland
جمهورية أرض الصومال
Republic of Somaliland


Calan	Astaannta Qaranka

Astaanta Calanka
Calanka somaliland

Caasimada

hargaysa

Luuqada(ha) Looga hadlo

Ka xoroobey

Gumeystihiiingiriiska

Taariikhda

26 Juun, 1960

Area

Total

137600 km²
68000 sq mi

Biyo (%)

1.6

Cadadka Dadka

2010 qiyaas

6,500,000,³

Lacagta

Somaliland shilling

Wakhtiga

EAT

Somaliland ama Jamhuuriyada Soomaaliland (Af-Carabi أرض الصومال) . Somaaliland waxay xad la wadaagtaa Jabuuti,Itoobiya iyo maamulka kale ee Puntland. Somaliland waxey kamid aheyd dhulkii soomaalida ee Ingiriisku gumaysan jirey, waxeyna xornimadda qaadatey Juun 26 1960 afar maalmood ka dibna waxay la midowday Soomaliya oo Talyaanigu guumeysan.magaalada wa Hargaysa. Cabdiraxmaan Axmed Cali Tuur oo ahaan jirey hogaamiyihii Ururkii Dhaqdhaqaaqa Wadaniga Somaliyeed SNM, ayaa loo doortay inuu noqdo madaxweynahii ugu horeeyay ee Somaliland. Waxaa ku xigey Maxamed Xaaji Ibraahim Cigaaloo noqdey Madaxweynihii Labaad ee Somaliland, waxaana ka danbeeyay Daahir Rayaale Kaahin. Aminkan lajoogo waxa madaxwayne u ah siilaanyo.Somaliland waxaa ka jira saddex xisbi siyaasadeed sida Kulmiye, Wadani iyo UCID.

Qoraalka gudaha oo kooban

[qari]

Taariikhda aadka u fog[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Laas Geel

Somaliland waa magac aad ucusub marka la eego taariikhda uu wadankani leeyahay jamhuuriyada somaliland waxaa horay loogu magacaabijiray dhulkii uduga iyo cadarka iyo bukhuurka ama uduga waa sida ay u yaqaaneen masaaridii horee. halka giriigii hore ay u yaqaaneen dhulkii berbera waa halka uu kasoo jeedo magaca berbera xiligii muslimka amaba qarniyadii uu muslimku soo gaadhay somaliland waxa looyaqaanay dhulkii saylac ugu danbayntii xiligan aan joogno waxa lagu magacaabaa somaliland.

Taariikhda iyo 18 may 1991[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

In ka badan 10 sano oo halgan hubaysan oo ay hogaaminayeen xoogagii jabhaddii SNM ka dib, waxay waxgaradka, siyaasiyiinta, aqoonyahanka iyo hormuudka qabaa’ilka iyo bulshada Somaliland ku heshiiyeen 18kii May in ay la soo noqdaan xorriyadii luntay 26kii June 1960.

18ka May waa maalin ku suntan taariikhda Somaliland. Waa maalin jiilashii hore u ah xusuus, jiilasha danbena dhiirigelin iyo rajo. Waa maalin ay ka badbaaday Somaliland inay

ku dhacdo god madow. Waa maalin mudan in dib loo xasuusto taariikhdii madoobayd ee halgankii, rafaadkii, barakacii, iyo baa’bii ku dhacay bulshada Somaliland. Waa maalin mudan in la xasuusto kumanyaalkii halyey ee u duurgalay inay dulliga ka dulqaadaan shacabkooda. Waa maalin mudan in loo duceeyo intii ku geeriyootay halgankii dheeraa ee dalka loo soo maray. 18May waa maalin mudan in laga farxiyo agoontii iyo dumarkii ay ka tageen halgamayaashaasi. Ma soo koobi karno qiimaha ay maalintani ugu fadhido qarankan, iyo muhiimada ay leedahay.

Somaliland waxay leedahay laba taariikhood. Taariikhdii ka horeysay 1991kii dibna ugu noqonaysa ilaa wakhtigii xornimada laga qaatay gumaystihii Ingiriiska 26kii Juun 1960. Taariikhda labaad ee Somaliland ayaa ah tan hadda socota kana soo bilaabaysa wakhtigii dib loola soo noqday xorriyadii luntay 1960kii.

Wakhti badan ku lumin inaynu ka sheekayno duruufihii hore iyo wixii ka horeeyay 1991kii, balse waxaynu is dultaagi doonaa xaaladihii kala duwanaa ee ay Somaliland soo martay tan iyo 1991kii.

Somaliland waxa lagaga dhawaaqay magaalo madaxda gobolka Togdheer ee Burco 18kii May 1991kii. Waxa Burco iskugu yimi oo go’aankanna wada qaatay dhamaan beelaha Somaliland oo ay ku jiraan kuwii aan ka qayb qaadan halgankii dib loogu soo xoreeyay Somaliland. Shirweynahan Somaliland lagu guddoonsaday wuxuu sidoo kale noqday kii ay beelaha Somaliland si rasmi u iskugu saamaxeen isla markaana iskula qaateen in loo wada midoobo sidii Somaliland looga midha dhalin lahaa. SHirkan waxa hormood u ahaa oo hagayay xubnihii Jabhaddii SNM, iyo golihii guurtida. Waxa iyaguna lagu casuumay oo door muhiim ah ku lahaa madaxdhaqameedkii beelaha darafyada ee Somaliland, iyo siyaasiyiinytii aan SNMta ku jirin.

Ilaahay naxariistii Janno haka waraabiyee waxa wakhtigaa ahaa gudoomiyihii SNM marxuum Cabdiraxmaan Axmed Cali, waxaana ku xigeen u ahaa Xassan Ciise Jaamac oo isagu haatan nool. Waxaynu wax ka soo qaadan doonaa khubdadii ay shirkaa ka jeediyeen Marxuum Cabdiraxmaan Axmed Cali iyo Ilaahay ha u naxariistee marxuum Ibrahim Maygaag Samatar oo wakhtigaa ahaa guddoomiyihii golaha dhexe ee SNM.

Barnaamijkan oo noqon mid taxane ah oo aanu kaga qayb galayno xuska 18ka May waxa uu si taaxane ah ugu soo bixi doonaa wargeyska FOORE. Waxaynu barnaamijkan kaga sheekayn doonaa marxaladihii kala duwanaa ee dhinacyada nabadgelyada, dibuheshiisiinta, dimuqraadiyadda iyo doorashooyinka iyo dhinacyada horumarka ee ay Somaliland soo martay. Waxaynu sidoo ku soo qaadan doonaa hadaladii dhaxalgalka ahaa ee haldoorka Somaliland qaar ka mid ah.

=== Taariikhda guud ee somaliland casriyadii hore ilaa iminka == Taariikhdii bilawga ahayd ee casri jaahiligii

hargaysa

Somaliland waxay ku taal geeska Afrika, dhinaca Waqooyi galbeed waxa ka xigay deris la tahay dalka Jamhuuriyada Jabouti, galbeedna waxaa ka xiga Ethiopia, barina waxaa ka xiga somalia. Tirada dadka Somalilad waxaa lagu qiyaasaa 5 malyan iy badh. Baaxadda dhulka ay ku fadhido Somaliland waa 139,000 km2. Somaliland waxaa dhinaca waqooyiga ka xiga badda cas oo ku fadhida xeeb dhererkodu yahay 908 km2.

Somaliland oo leh taariikh aad u balaadhan dadkuna aanu wada aqoon. Waxay kamid tahay meelaha ugu horraysay ay ka hana qaaday ilbaxnimada adduunku. Dadka taariikhda ku xeeldheeri waxay sheegeen in farraaciintii hore asalkoodu Somali kasoo jeedaan. Deganaana jireen dhulka xeebaha badda cas, taasoo markii danbana ay xidhiidh qoto dheer la lahaayeen Somaliland. Waxaana xaddaaradda Somaliland ku simantahay ilaa 7000 sanadood ciise hortii.

Diinta islaamka iyo saamaynta ay kulahayd somaliland[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Markii diintu soo degtay qarnigii 7aad, geeska Afrika waxay noqotay meel aad u muhiima markii uu muslimay boqorkii Xabashida ee Nataashi. Waxaana xeebaha Somaliland ahaayeen meel istiraaji ah oo asxaabtii usoo xijrootay.

Qarnigii 13naad waxaa culimadii carbeed ee dalka timid kadhiseen saldanad la odhan jiray Bebad oo ay xukumi jirtay boqortooyadii Walaashma. Waana markii koowaad inta taariikhda lagu hayo qabaa'ilkii Somalidu yeeshaan maamul dhexe.

Somaliland waxaa ay kamid tahay bariga Afrika marka laga yimaado Itoobiya dalkii ugu horreyey ee ay ka hanaqaaday maamul dawladeed, inkastoo aan runta laga sheegin taariikhda dhab ah ee Somaliland haddana waxaan muran ku jirin in Somaliland qarnigii 15naad ay lahayd dawlad dunida laga ictiraafsanyahay gaar ahaana markii uu hoggaanka qabtay Immam Ahmed Qasali( Guray). Maamulkaas oo markii danbe la magac baxday dawladii Awdal. Xukumina jirtay inta u dhaxaysa xeebaha badda cas ilaa Herer.

Soogelitaankii gumeestihii reer yurub[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Ciidamada somaliland Xiligii Gumaysiga.

Sannadkii 1869kii ayaa waxaa la furay marinka kanaal Suways oo taasi ku dhiirigelisay gumaystayaashii reer Yurub ee Afrika qaybsaday 1884 shirkii Barlin.

Waxaana la aamisan yahay in Somaliland oo ahayd dal ku fiican dhinaca istiraajiyada oo isku xidhaayey bada cas iyo bad weynta India. Haddaba salaanka gumaystayaasha ee Somaliland waxaa uu kawsaday 1839kii markii Ingiriisku qabsaday magaalada xeebta ah ee Cadan.

Sannadkii 1827kii ayaa Captain Bermer oo ahaa badmareen ingiriis ahi yimid Somaliland oo uu xidhiidh la yeeshay odayaashii dhaqanka ee Somaliland. Lugtii ay lasoo galeen gumaystayaashu Somaliland waxay dhaafi kari waayeen xeebaha waxaana usuuroobi wayday inay waddanka horuu galaan intii ka horraysay Captain Sir Richman Burton. Mr. Burton wuxuu galay gudaha dalka waxaanu tagay dhulka miyiga ah, waxaana uu sanadii 1854kii lug kumaray xeebta Berbera ilaa magaalada Herar.

Hadaba Boqortooyadii Engiriiska waxay yimaadeen xeebaha Somaliland. Ingiriisku dhowr jeer buu heshiisyo kala duwan la saxeexday odoyaashii Somaliland. Waxanaa ugu caansan heshiiskii hargaha ee sannadkii 1887kii oo heshiisyo la saxeexdeen odoyaashii Beelaha Somaliland.

Sannadkii 1899kii waxaa bilawday kacdoon iyo dhaq dhaqaaqyo lagaga soo jeedo gumaysigii ingiriiska. Waxaana guluf iyo dagaal dhexmaray ciidamadii Sayidka ee daraawiishta iyo dawladdii Ingiriiska . Ugu danbayna waxaa la jebiyey Mohamed Cabdulle Xasan sannadku markuu ahaa 1920kii.

Waxaana halkaas kasii anbaqaaday halgamaayaashii Shiikh Bashir iyo Farah Omaar usoo halgamay xornimadii aan qaadanay lixdankii. Waxaana dalka ka bilwaday kacdoon gobonidoon dagaalkii labaad dabadiisii.

Xoriyadii 1960 iyo wixii kadanbeeyay[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Dawlada Ethiopia ayaa waxay qorshaynaysaa sidii ay u aqoon san lahayd somalailand

Aasaasihii SomalilandMaxamed Xaaji Ibraahim Cigaal

Bishii febraayo 1960kii ayaa wafdi uu hoggaaminaayo Alle ha u naxariistee Maxamed Xaaji Ibraahim Cigaal u anbaxaxeen dalka Ingiriiska, waxaana heshiis ay la soo galeen dawladdii ingiriiska in Somaliland xirnimo buuxda lasiiyo.

26 Juun 1960kii bay markii maxmiyadii ingriiska ee Somaliland "British Somaliland protectorate" xornimadeeda ka qaateen dawladii Ingiriiska,sida aan la socono intii ka horraysay 01 Luulyo 1960kii Somaliland waxay ahayd dawlad gooniya( indepedent state). waxayna noqdeen dawlad madax bannaan oo la aqoonsan yahay ilaa 01 Luulyo 1960kii. Isla maalintaas Koonfurtu xorayday ayaa labada dal midoobeen inkastoo midawgaas mad madaw badani ku jiro. Dad badanina u haystaan in midowgaasi ahayn mid sharciya.

Shacabka reer somlialnd oo markiiba dareemay in khiyaamo jirto[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Dadka reer Somaliland waxay midow ku sheegaas doonayeen inay kaga dhabeeyaan riyadoodii ahayd in la sameeyo dawlad salbalaadhan oo ay kasoo qayb galaan wixii afsoomali ku hadlaa meel kastoo ay joogaanba. Laakiin waxaa markiiba beenawday riyadaas, dadka reer Somalilandna waxaa la duudsiiyey xuquuqdii wadaniyeed ee ay lahayeen.

Dadka reer Somaliland oo markiiba dareemay in la khiyaamay oo isla markiiba bilaabay inay xornimadooda kala soo noqdaan reer koonfureedka, waxaad arkaysaa suugaantii markii hore kuwada baaqaysay midowga iyo Somalinimada oo marqudha isu badashay inay sheegaan sida lookhiyaameeyey. Wuxuu yidhi Cabdillahi Suldaan Timacade( alla haw naxariistee) tix uu arrintaas kaga hadlayaayey waxaa kaimd ahaa beedkeedii DUQAYDII BARLAMAANKIYO DEKADIIBA WAA XAMAR.

Waxaa kale oo Qaasim oo ka mid ah abwaanada Somaliland yidhi maanso ay ka mid ahaayeen eraydan:-

ISMA DOORIN GAALKAAN DIRIYO, DAARTA KII GALAYE

DUSHA MIDABKA SOOMALIMAAD, DUGULKA MOODAAYE MISNA LAGUMA DIIRSADO, EE QALBIGU WAA DIRKII KARALE MEESHAAN DAD IISOO KORDHIYO, DARAJO EEGAAYEY IYABA WAA DARXUMO II DHIMANE, DACAR MIYAAN LEEFAY MA DORRAATO RAADKAAN DHIGAAN, DIBUGU SOO LAABTAY SIDII AAN DAYEYNAHAY MIYAAN,DAWGII KA HABAABAY

Bishii Luulyo1961kii waxaa dadka reer Somaliland gaashaanka ku dhufteen oo cod aqliyad ah ku diideen distoorkii qeexayey ee lagu sharciyeynaayey israaca labada dal ee Somaliya iyo Somaliland. Laakiin nasiib darro dawladdii markaas jirtay oo reer Koonfureedka ahayd waxay diideen inay aqoonsadaan maxsuulkii doorashadaas sababtoo maslaxad baan ugu jirin arrintan.

Bishii december 1961 waxaa madaxdii ciidamada qalabka sida ee Somaliya isku dayeen inay dhigaan inqilaabkii dhicisoobay. Inqilaabkaasna waxay doonayeen inay kula soo noqdaan madaxbannaanidii luntay.

1967kii waxaa dalka ka noqday raysal wasaare Mohamed X.Ibrahim Cigaal. Halka uu madaxweynaha ka noqday Cabdirashid Cali sharmake. 15 Oktober 1969kii waxaa magaalada laascaanood lagu dilay madaxweynihii Jamhuuriyadda Somalida ee Cabdirashid Cali Sharmaake.

Inqilaabkii 21 oktober iyo wixii kasoobaxay[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Waxaana midnimadii 60kii guul darro ku dhamaatay markii 21 Oktober 1969kii uu dalka ka dhacay inqilaab aan dhiig ku daadan ee ay dhigeen ciimada qalabka sidaa, waxaana talada la wareegay ciidamada oo uu hoggaaminaayo Gen. Mohamed Siyaad Barre.

10 januari 1970kii waxaa kelidii taliyihii Siyaad Barre sameeyey maxkamadii badbaada oo xukumi jirtay xukunka dilka si looga takhaluso dadka aan taageersanayn madaxweynaha.

21 Oktober 1970kii wuxuu Siyaad Barre ku dhawaaqay in Somaliya qaadatay nidaamka hantiwadaaga cilmiga ku dhisan. Taasoo rabay inuu ugu bedelo inqilaabkii hab ku salaysan dhaqaaq siyaasadeed oo ku salaysan aydhiyooliyadda hantiwadaaga. Waxaana loo ololeeyey wixii loogu magacdaray kacaankii hantiwadaaga Somaliyeed.

Xagaagii 1972kii waxaa la sameeyey ciimadii guulwadayaasha oo ujeedadoodu ahayd inay cabudhiyaan oo xabsiga u taxaabaan dadka shacbiga ee lagu tuxmo inay kacaan diid yihiin.

July 1972kii waxaa la dilay labadii Jenaraal ee Salaad Gabayle, iyo Mohamed aynaanshe oo ka tirsanaa saraakiishii inqilaabka dhigay. Salaad gabayle wuxuu ahaa madaxweyne ku xigeen. Waxaa lagu xukumay dil ka dib markii lagu eedeeyey inay maleegayeen shirqool ay xukunka kaga tuurayaan Siyaad Barre.

Oktober 1972kii waxaa lagu dhaqaaqay in la qoro Af-soomaliga oo uu noqdo luqadda rasmiga ah ee dalka.

1972kii-1975kii waxaa la qaaday ololihii barashada qorista Somaliga oo markii danbana isu rogay olalihii horumarinta reer miyiga ee la rabay in dadku waxna qoraan waxna akhriyaan.

1975kii waxaa la sameeyey 15 gobol oo cusub oo lagu bedelayeey 8 gobol ee hore u jiray. Waxaana ay ka koobnaayeen 78 degmo. Somaliland oo ka koobnayd 3 gobol looma samayn gobolo iyo degmooyin cusub toona. 1975kii Siyaad Barre wuxuu shaqadii ka eryey 50 saraakiil sare iyo madax ah oo badankooda ka soo jeeda Somaliland, waxaana uu ku bedelay dadka uu ku tuhmaayey inay taageersanyihiin kacaanka oo u badnaa caa'iladiisa ah. M.s.bare wuxuu ku dhawaaqay inay raga iyo dumarku siman yihiin culimadii iyo dhalinyaradii kasoo horjeedsatayna laayay dhamaantood.

1977kii maamulkii siyaad Barre wuxuu weerar ku qaaday dalka Itoobiya, waxaana markii hore uu ku guulaystay dagaalkaas. Laakiin waxaa dagaalku dhamaaday markii ciidamo Ruush iyo Kuubaan ahi usoo gurmadeenItoobiya ee ay si toosa dagaalka usoo galeen. Waxaana ciidamadii Somaliya dibuga soo noqatay dhammaan dhulkii horuu qabsadeen.

Kacdoonkii dadwaynaha iyo Bilawgii dagaalii sokeeye[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

1978 waxaa dhacay inqilaabkii baaqday ee uu hoggaaminaayey Col. Cirro. Taasoo Siyaadna ku way raxay dadkii shacbiga ahaa ee deganaa gobolada dhexe.

Kadib markii shacbiga Somaliland u adkaysan waayeen dhibaatada baladhaan ee uu ku hayo taliskii siyaad barre oo lagu hayey shaciga cadaadis ballaadhan oo isugu jira dil dhac, xadhig, kufsi waxaa sannadkii 6 dii abril 1981 waxaa lagu dhawaaqay ururkii SNM oo ay taageersanaayeen shacbiga Somaliland si ay ula soo noqdaan xornimadoodii luntay 60kii.

20 Februari 1982 waxaa dalka ka bilowday kacdoon shacbi kadib markii dil lagu xukumay dhallinyaradii UfO. Isla sannadkaasna waxaa baxay saraakiil ka tirsanaa ciidamada qalabka sida kuna biiray ururkii SNM, halkaasoo ay dagaal hubaysan kala hortageen taliskii Siyaad Barre.

Isla sannadkaas waxaa la xidh xidhay madaxdii sare ee dawladdii Siyaasad Barre kaga jiray reer Somaliland, madaxdaas oo ay kamid ahaayeen Ismail Ali Abokor iyo Cumar Carte Qaalib waxaa lagu eedeeyey inay yihiin qaran dumis waxaana iyaga saraakiishii kaleba lagu xumuy dil.

Intii intaas ka danbaysay waxaa sii badanaayey kacdoonka dadweynaha, waxaana shacbigu taageero hagar la'aana u hureen ururkii SNM. SNM waxaa ay weerar siyasadeed iyo mid ciidan ba ku qaadatay taliskii wakhtigaas jiray.

Bilowgii sannadkii 1988 markuu taliskii Siyaad Barre u adkaysan waayey halgankii SNM ayuu si kadis ah ula heshiiyey dawladda Itoobiya oo uu ka dhaxaysay colaad iyo guluf xumi.

Astaanta dagaalkii iyo gumaadkii loogaystay shacabka Somaliland

27 Mey ciidamadii SNM waxay weerar lama filaana ku qaadaan ciimadii gaaska 4aad ee fadhiyey magaalada Burco. Sidoo kalena 31 Mey ayaa cutubyo kale oo SNM ay iyana guluf galaa baxsheen ciimadiii qaybta 26naad ee saldhigoodu ahaa magaalada Hargeysa. Weeraradaas oo ay SNM kasoo hooyeen guul badani, sidoo kalena keenay qasaare.

May 1990 waxaa kooxdii manifeesto oo ka koobnaa 100 qof oo isagu jira madax siyaasadeed iyo baayacmushtar ay soo saareen codsi ay dawladda kaga codsanayaan inay la heshiiso mucaaridka, shacbigana taladana wax laga siiyo. Codsigaas oo uu diiday madaxweyne Siyaad waxaa la xidhay 45 qof oo kamid ahaa kuwii codsiga sameeyey laguna eedeeyey inay yihiin danbiilayaal qaran.

8 august 1990 waxaa dalka Itoobiya ku kulmay ururadii mucaaridka ahaa ee SNM, USC, iyo SPM waxaanay ku heshiiyeen inay dagaal midaysan ku qaadaan taliskii Siyaad Barre si looga xoreeyo ummadda.

Dibulasoo noqoshaddii qaranimada[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

27 Jannayo 1991 ayaa ciidamadii SNM gacanta ku dhigeen dhamaan dalkii hore loo odhan jiray Somaliland. Dabadeedna madaxdii SNM waxay ka shaqeeyeen inay heshiiyeen oo beelihii walaalaha ee ay iska horkeentay dawladii hore ee Siyaad Barre.

18 Mey 1991 shirbeeleedkii ka dhacay magaalada Burco ayaa lagu go'aansaday lagagana dhawaaqay gooni isu taagga qaranimada Somaliland.

Madaxweyneyaasha Somaliland Soomaray[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Madaxweyneyaashii Somaliland madaxwaynayaasha somaliland soomaray ilaa hada waa afar

Madaxdii somaliland Oo ay kujiraan madaxdii dhimatay ilaahay ha u naxariistee

Gobolada somaliland[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

gobolada somaliland

Somaliland waxa ay ka koobantahy gobolo badan waxa u gu wayn gobalada somaliland gobolka sanaag gobolada somaliland waxa ay kalayihiin sidan.

Awdal

File:Awadal state

Gobolda Somaliland

Iskuxigxiga	Gobolada	Caasimadaha	Masaafo (km²)	Shacabka density (km²)
1	Salal	Saylac	n/a	n/a
2	Awdal	Boorama	n/a	n/a
3	Gabiley	Gabiley	n/a	n/a
4	Maroodi Jeex	Hargaysa	n/a	n/a
5	Saaxil	Berbera	n/a	n/a
6	Daad madheedh	Oodwayne	n/a	n/a
7	Togdheer	Burao	n/a	n/a
8	Saraar	Caynaba	n/a	n/a
9	sanaag	erigavo	n/a	n/a
10	Hawd	Baligubadle	n/a	n/a

buuhoodle align=right

| 11 || badhan || badhan || align="right" | n/a || align="right" | n/a | align=center |

| 12 || Sool || Laascaanood || align="right" | n/a || align="right" | n/a | align=center |

Gobolada somaliland Intii u dhaxaysa 22 maarso ilaa 22 may, 2008, waxa uu madaxwaynihii horore ee Somaliland magacaabay gobolo cusub oo lagu daray goboladii hore ee lixda ahaa taas oo kadhigatay gobolada somaliland 13 gobol, gobolda cusub ee kuwii hore lagu daray waxa ay yihiin sidan,

Heesta calanka[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

samo kuwaar waa heesta calanka somaliland ee hada waxaana loogu dhawaaqaa sidan)

   Samoo ku waar samoo ku waar
   Sareeye calanka sudhan biley dhulkissa
   Samoo ku waariyo iyo bogaadin sugan
   Hambalyo suuban kugu salaanee samoo ku waar
   Hambalyo suuban kugu salaanee samoo ku waar
   Geesiyaashii naftooda u sadqeeyey qaranimadad somaliland
   Geesiyaashii naftooda u sadqeeyey qaranimadad somaliland
   Xuskooda dhawrsan kugu salaanee samoo ku waar
   Xuskooda dhawrsan kugu salaanee samoo ku waar
   Guul side xambaarsan soo noqoshaddiisa
   Guul side xambaarsan soo noqoshaddiisa
   Kalsooniduu mutaystayee dastuurka 
   Distuurka ku salaan kugu salaanee
   Midnimo walaalnimo gobonimoo
   Midnimo walaalnimo gobonimoo
   Islaamnimo kugu salaanee
   Samoow saamidiyo samoo ku waar 
   Samoo ku waar saamo ku waar

Maalmaha Somaliland laga Xuso[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

1- 26 Juun oo ah maalinta ay ka qadatay xornimada gumaysigii Ingiriiska.
2- 18. May maalinta xoriyada somaliland oo ku beegan 18.May.1991 kii maalintii shirweynihi shacabka reer somaliland gua'an sadiin guuni isotaga jumhuriyada somaliland ee ka dhacay Magaalada Burco.
3- Labada Ciidood ee Islaamka
4- Maalmaha Caalamiga ah sida maalinta shaqaalaha, Aydhiska, iwm.

Masaafada[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

xine

laxoox somali

somaliland waxa ay dhul ahaan fidsantahay 137000 km oo isku weer ah dhulaka ay ka koobantahya jamhuuriyadani waxa uu u badanyahay dhul deegaana am waaba lawada daganyahay waxa uuleeyahay buuro iyo meelo banaan ah haddii lysidhaahdo taariikhda uu wadankani lereyahay iyo taariihda uu shacabkani leeyahayba ka sheekeeya waxay noqonaysaa mid aad u dheer

Astaanta Qaranka Somaliland[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

calaamda somaliland

Astaannta somaliland waxaa la abaabulay Oktoobar 1996dii, ayada iyo calankaba. waxa ay kakoobantahay laba kafadood iyo miisaan isleeg, oo muujinaya cadaalda dhextaala shacabka somaliland iyo gorgor sare u haya miisaanka oo isna tusaale u ah dimuquraadiyada ay somaliland kudhaqanto waxa kale o kamida astaanta qaranka laba gacmood oo issisalaamya. waxaanay tasi tusaale u tahay sinaanta iyo cadaalada iyo dimuquraadiya dhextaala dadka reer somaliland waxa kale oo kamida calaamdaha ay kakoobantahay astaanta qaranka somaliland laan geed oo muujinaysa nabada ay haystaan shacabku waxa kale oo kamida halka danbe oo ah huruud taas oo muujinaysa dhaqan wanaaga shacabka somaliland waxa kale oo walaiba kamida bisinka oo kaga yaala halka sare oo muujinaya in shacabka somaliland ay yihiin dad islaama

Calanka Somaliland[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

calankii hore ee Somaliland, 1991-1996

Calanka Somaliland

Calanka Somaliland waxa markii uguhoraysay la isticmaalay calanka somaliland ee xilagan 14 0ktoba 1996kii waxa uu calankasomaliland ka koobanyahay sadex khad ama kald oo jiif ah waxa ugu koreeya cagaar waxa cadaan oo dhexda ah iyo casaan oo hoosta ah dehexdana waxaa kaga taala calanka xidig madaw waxa dhanka sare ee calanka ku taala shahaadada (لا إله إلا الله, محمد رسول الله) oo far cad kuqoran

Macnaha Calanku waasidan[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Khadka cagaarka ahi waxa uu sheegayaa horumarka
khadka cadi waxa uu sheegayaa nabada
khadka casi waxa uu katurjumayaa dhiigii mujaahidiintii naftooda u huray ciida hooyo
Shahaadataynku waxa ay sheegayaan in dadka reer somaliland ay yihiin islaam
Xidiga madawi waxa ay qeexaysaa waayitaanka la waayay riyadii somaliwayn

Ciidamada Somaliland[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Astaanta Qiidanka Qaran Somaliland

Ciidamada Somaliland (Ciidanka Qaranka) Somalilanad waxa ay leedahay ciidan militari oo si habaysan u tababaran kaas oo ah ilaaliyaha koobaad ee ciida somaliland. ciidamada somaliland waxa ay fadhiisimo iyo saldhigyo ku leeyihiin dhamaan wadanka. ciidamada somaliland waxa ay leeyhiin dhamaan qaybaha ciidan ee wadan yeesho. waxaa sharci ahaan loo ogolyahay dadka wixii kawayn 18 ilaa 49 ciidankasomaliland waxa lagu qiyaasaa ilaa 20.000 oo askari. Ciidamada somaliland waxay ka qaybqaatan ilaalinta ciidooda taaso oo ah arin muqaddas ah ,.

Waxbarashada[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Jaamacada Burco

Luqadaha somaliland[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Luqadaha Somaliland Somaliland waxa lagaga hadlaa luqada somaliga oo boqolkiiba boqol ay kuhadalaan dadka kudhaqan somaliland waliba lahjada afsoomaaliga ugu nadiifsan amaba ugu dhaw marka laeego luqada somaliga ee qadiimka ah dadka kudhaqan somaliland lahjada afsomaliga ee ay kuhadlaan waxa ay shabahdaa ta wararka lagusiidaayo amaba saxaafada loo adeegsado. waxa kale oo somaliland lagaga hadlaa Carabiga iyo Ingiriisiga oo ah laba luqadood oo iyana wadanka si rasmi ah looga isticmaalo, qodobka lixaad ee wadanka uyaala waxa kuqoran in somaliga carabiga iyo ingriisugu ay yihiin sadaxda luqadood ee wadanka sirasmi ah looga isticmaali karo

Warbaahinta[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Somaliland waxa ay leedahay warbaahin madaxbanaan oo aanay cidi kormerin haba yaraatee war baahintaasi waxa ay isugu jirataaa warbaahinta la akhriyo tan ladaawdo iyo tan la dhagaysto. kuwa ugu waawayn ama ugu caansana waxa kamida, wargayska jamhuuriyawargayska haatuf, tv ga horm kabel tv iyo shabakadda wararka caalamiga ah ee xoriyonews.com waxa jira warbaahin kale oo aad iyo aad u fara badan oo wadanka ka jira ciidamada qarnka ee somaliland waxa ay u kalabaxaan sida aan horeba usoo sheegnay qaybaha ciidan ee uu wadan yeesho

wargaysyada hargaysa kasoobaxa[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Wargayska Jamhuuriya
Wargayska Haatuf
Wargayska Ogaal
Wargayska Waaheen
Wargayska Geeska Afrika
Wargayska Somaliland Today
Wargayska Hubaal
Wargayska Xogagaal
Wargayska Foore
Wargayska Himilo
Hargaysa Time
home cable tv hargeisa tv. madaxbanaan

- [[Geeska Afrika| Wargeys ] - Telefishanka Qaranka Somaliland

Wargayska Somalilandtoday
shabakadda wararka caalamiga ah ee xoriyonews.com

Isgaadhsiinta Somaliland[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Dawlada Ethiopia ayaa la filaayaa inay bisha tobnaad aad aqoonsato somaliland sida lagu baahiayay boga internetka ee ay dawaldu maamusho.

Isgaadhsiinta Somaliland Shirkadaha Isgaadhsiinta Somaliland

Shirkadaha Isgaadhsiinta Somaliland oo si rasmiya ugu Dhawaaqay inay Isu- Fureen Adeegyadoodii Taleefoonada iyo Madaxweyne Ku-xigeenka oo ka qayb galay Xafladii lagu Daah-furay.

Wada shaqaynta Shirkadaha[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Munaasibada lagu Daahfurayay Isku-xidhka Shirkadaha Isgaadhsiinta Somaliland ayaa lagu qabtay Hoteelka Maansoor ee Magaalada Hargeysa. Xafladan oo lagaga dhawaaqay isku-xidhka shan Shirkadood oo ka mid ah Shirkadaha Isgaadhsiinta Somaliland oo kala ah Somtel, Nation Link, Telcom, Soltelco, African Online., waxa ka qayb galay Madaxweyne ku-xigeenka Somaliland C/raxmaan Saylici, Wasiirka Boosaha iyo Isgaadhsiinta Axmed Xaashi Oday, Wasiirka Diinta iyo awqaafta Sh. Khaliil C/laahi, Maareeyaha Hawlaha shaqada ee Shirkadda Somtel Cali Saalax Cabdi, Mahdi Daahir Jaamac oo ah Maareeye ku-xigeenka Shirkadda Nation-link, Madax Shirkada Telcom Aadan C/laahi, Mareeyaha Shirkada Soltelco Mukhtaar Osman iyo Marti sharaf kale. Madaxweyne ku-xigeenka Somaliland C/raxmaan C/lahi Ismaaciil oo Munaasibadaasi ka hadlay ayaa soo dhaweeyay isku xidhka shirkadahan isgaadhsiinta oo wax badan ka tari doona dhibaatooyinkii Bulshada ka haysatay dhinaca Isgaadhsiinta, gaar ahaan wada hadal la’aanta dadka isticmaalada adeegyada kala duwan ee Shirkadaha Isgaadhsiinta. Waxaanu yidhi “Runtii waxa maanta Farxad ii ah inaan ka soo qayb galo, isku xidhkii shirkadaha Isgaadhsiinta oo runtii baahi weyn loo qabay inaynu ku wada xidhiidhno, iyadoo laga maarmayo sadexdii Telefoon iyo afartii Telefoion ee markii hore la sitay, arintan oo runtii ka mid ahayd balanqaadyadii Xisbiga Kulmiye ee in adeegyada Bulshada la mideeyo”. Mr. Saylici isagoo hadalkiisa sii wata waxa uu sheegay “Maanta waxaan ku faraxsanahay in talaabada koowaad ee la qaaday inteedii badnaydna Wasiirka Boosaha iyo Isgaadhsiintu halkan ka sheegay , shirkadaha laftoodiina ay ka marag kaceen, muhiimada aynu u soconaana waxay tahay inaynu shacbigeena u wada adeegno oo aynu ka saarno qoqobkii ku kala jiray ama kala xidhnaantii ku kala jirtay ,maadaama oo suuqeenu yahay suuq mid xor ah, waxaan qabaa inaanu dawladu mar walba ka madhnayn shirkadaha isgaadhsiinta oo waxa loo sameeyaa Cashuur dhaaf”. Wasiirka Boosaha iyo Isgaadhsiinta Somaliland Axmed Xaashi Oday oo Munaasibadaasi ka hadlay ayaa sheegay sheegay in Wasaarada Boosaha iyo isgaadhsiintu si isku mid ah u maamuli doonto iska Xidhka Shirdahan adeegyadooda Xidhiidhka laysku furay, isagoo hoosta ka xariiqay inay si caadalad iyo sinaan ah ay u ilaalin doonaan dhamaan shirkadahan xuquuqdooda Ganacsi iyo sirta Adeegyadooda. Guddoomiyaha Guddidii ka soo shaqaysay isku xidhka shirkadahan Isgaadhsiinta ee mideeyay Adeegyadooda Isgaadhsiinta Mr: Jaamac X. Maxamed Cigaal ayaa isna munaasibadaasi ka sheegay qaabka ay dadku ugu wada Xidhiidhayaan shanta shirkadood ee laysku xidhay, waxaanu halkaasi ku soo

Furayaasha Shirkadaha[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

bandhigay Heshiis buuxa oo ay shirkadahani wada galeen, kaasoo ay qayb ka tahay Wasaaradaha Boosaha oo dhex u ah Shantaasi shirkadood. Jaamac Waxa uu sheegay in Furayaasha shanta Shirkadood kala yihiin sidan:

1 Somtel 07 iyo Lambarka aad doonayso inaad wacdo.
2. Telcom 0 iyo lambarka kale
3. Nation-link 02 iyo lambarka kale
4. Soltelco 0222 iyo lambarka kale
5. Africa Online 022 iyo lambarka kale aad wacayso.

Mr Jaamac waxa kale uu sheegay in qiimaha wada hadalka shirakadahani uu yahay mid aad u jaban oo aan hore u dhicin, kaasoo uu sheegay 0.03 minidkiiba. Waxa sidoo kale munaasibadaasi ka hadlay Maareeyayaasha shanta Shirkadood ee Adeegayooda Isgaadhsiinta laysku furay kuwaasoo si weyn u soo dhaweeyay qorshahan cusub ee ay maanta Bilaabeen, iyagoo halkaasi ka cadeeyay inay ku wada qanacsanyihiin talaabadan ay Xukuumaddu ku maamulayso oo ay xuseen inay hirgelinteeda qayb ka yihiin. Waxaa isna halkaa ka hadlay Madaxa Shaqaalaha Somtel Cawil Saalax Cabdi waxaanu ka waramay sida ay ku dhalatay isku xidhka wada hadalka shirkadaha Telefoonada iyo dhibta laga dareemay kala qoqobnaan tooda isaga oo arimahaa ka hadlayana waxa uu yidhi “waa geedi la guuray waana kabaal qaad sidii reer guuray, dalal badan oo dunida ah kajirin shaqada ay shirkadaha isgaadhsiintu dalka u hayaan, waxaan idin leeyahay ku raaxaysta isku xidhka shirkadaha ku bahoobayXafladan maanta ah” ayuu hadalkiisa ku soo afjaray. Waa markii ugu horaysay ee Somaliland laga hirgeliyo isku xidhnaan noocan oo kale oo lagu maamulayo shirkada Isgaadhsiinta, iyadoo taasi meesha ka saarayso kala xidhnaantii bulshada ee Taleefoonada, Waxaanu wada xidhiidhka shanta Macbiil ee Shirkadahani dhaqan galayaa maanta oo ay taariikhdu tahay 19 bisha July, sida lagu sheegay Warsaxaafadeed ay soo saareen guddida farso ee Wada-jirka Isgaadhsiinta Somaliland oo halkaasi loogu qaybiyay Saxaafada

Maalinta Madaxbanaanida 18 may[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

18 may 1991

Maalinta xoriyada somaliland waa maalinta ee maamulka Goboleedka la aqoonsan ee u dabaaldagto xoriyada ee aaminsanyihiin in ee ka heleen soomaaliya isla markaasneh ee ka go'een soomaaliya inteeda kale.Xuskii ugu danbeeyay waxee dhacday 18 may 2011.

Lacata Somaliland[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

lacagta somaliland oo hortaala goob sarifle

lacagta somaliland

Somaliland shilling waa lacagta laga isticmaalo somaliland waxa lahirgaliyay daabacaada iyo isticmalka lacagtan, 18 aktobar 1994, waxa ay ka koobantahay lacagta somaliland waraaqo iyo biro kal ah sidan soo 1,5,10,20,100,500, iyo 5000

Sidan lawada socono astaanta qaranku waa shayga kaliyata ee lagu garto dawlad amaba lagu aqoonsado qaran keena, somalilandwaxuu leeyahay astaan iyo lacag u gaar ah taa oo uu kaga duwan yahay bulshada caalamka iyo Gobolka geeska afrikaba, hadaba tan iyo waxii ka adan beeyay sanadkii 1991 somaliland waxay lahayd lacag u gaar ah taasi oo aan gabi hanba wada gaadhin gobolada somaliland oo dhan , iyadoo inta badan ku kooban hargaysa oo ah caasimada somaliland. halka aan lagaba aqoon gobola da kale dalka sida gobolada Bariga ee ay ka mid ka yihiin gobolka togdheer,sanaag iyo sool ,waxaana laga isticmalaa badiba lacago qalaad oo kala duwan ku wasi oo iskugu jira lacagta itopiyanka iyo lacagtii faqashta ee soomaliyadii hore, dhinacakale waxad arkaysaa markaad tagto magaloyinka aan kor ku soo xusay iyo qaar kaleba inaad markaad dhex marayso goobaha lacagaha lagu sarifo anad arkayninba wax lacag shilinka somalialand ah mana jiraan lacago somaliland ah oo ay indha haagu qabanayaan,

dhinacakale´shilinka somaliland hadad is tidhaah do suqa wax kaga so iibso ama ba wax kaga soo cun hotelada laga cunteeyo lagama yaabo inaad wax lagaga iibiyo, waxa yaduna nasiib daraa in qaar kamid ah lacagta shilinka somaliland ah guud ahan ba wadanka gudihiisa lagama qaato xataa casimada inana waxba lagaga iibin ibin mayo lacagtaas oo inta badan musha har loo ´siyo ciidamada qaranka marka ay isku dayaan inay ku soo adeegtana aan lagaqadan lacagtaas aan kor ku soo xusayna waxa kamid ah 5ta´shilin 10´ka shilin iyo 20´ka shilin lacagtasi la diidayaana waa lacagtii qaranka hadaba, waxa nasiib Daraa inay somaliland ku faanto inay hormar ka gaadhay dhinacyo badan sida dimuqraadiyada ´ dhaqaalaha´ Tignolajiyada iyo waxbarashada, hadana hormar ay gaadho iska dhaafo ay lacagteedii ayaa weli saaran Geedka Madhaafto

Lacagta somaliland oo dhamaan wadanka wada gaadhay[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

lacagta somaliland waxa ay hada wada gaadhay dhamaan wadanka oodhan. waxa laga qaataa talaabo kasta oo kamida ciidasomaliland.

goobtii ugu danbaysay ee lacagta somaliland laga qaataa waxa ay ahayd magaalada burco oo ay ragaadisay lacagta giinbaarta ah ee kahadhay nidaamkii kaligii taliyihii siyaad bare taas oo aafo wayn u gaysatay magaalda burco iyo gabiahaanba dhaqaalha gobolkaTogdheer. iyo guud ahaan dhaqaalha somaliland.intaas kadib xukuumada somaliland waxa ay ku guulaysatay sidii ay lacagta wadanka u wada gaadhsiinlahayd.

Lacagaha uu Bangigu Isticmaalo[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

1 * Hal Shilling Coin

2* Shan Shilling Note Sample

3* Ten Shilling Note Sample

4* Labaatan Shilling Note

5* Konton Shilling Note

6* Boqol Shilling Note Sample 7* Shanboqol oo Shilling Note Sample

Magaalooyinka Waawayn[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Burco

Berbera

Ceerigaabo

Ciyaaraha Somaliland Tartanka ciyaaraha somaliland oo ah mid sanadkiiba mar laqabto ayaa sanadkan ahaa mid xiiso leh,waxa sanadkan kamid ahaa ciyaaraha lagusoo bandhigay sida ciyaaraha orodada Kubada cagta Kubada Kolayga iyo waliba qaarkale oo badan.waxa sanadkan ciyaaraha 2011 ciyaaraha somaliland lagu qabtay magaalo madaxda gobolka Togdheer ee magaalda Burco gaar ahaan garoonka ciyaaraha ee caanka ah ee looyaqaano Alamsay.

Gobolada sanadkan 2011 kasoo qaybgalay[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Kahor intii aan lasoo gaadhin ciyaaraha kama danbaysta ah waxa lasoomaray isreebreeb ay ka qaybqaateen dhamaan gobaladaSomaliland waxaana iskusoo hadhay sideedan Gobol oo soo bandhigay ciyaaro aad iyo aad u xiiso lahaa waxaa ay ahyd markii ugu horaysay ee ciyaaraha somaliland sitoosa caalamkka looga daawado waxa siidaynta ciyaarta hawada dadaka usoo marinayaay warbaahinta qaranka iyo tan madaxa banaan waxaana laga daawanayay daafaha caalmaka.

Ciyaarihii iyo guulihii[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

ciyaaraha somaliland ee sand waxa ay ayeen ciyaaro aad iyo aad uxiiso badan waxaa laga xasuusan karaa ciyaar wanaagii ay soo bandhigeen kooxda Gobolka Sool iyo kooxda gobolka Hawd oo ay ahayd markii u horaysay ee ay kasoo qaybgasho waxaanay muujisay ciyaaro aad u layaableh waxa ay kaalinta labaad ka gashay ciyaaraha kubada cagta iyo kolyga waxa kale oo ay kuguulaysatay qaarkamida tartankii oradada.waxa ladareemay sanadkan dib u dhac kuyimi kooxaha togdheer iyo sanaag. ugu danbayntii koobkii ciyaaraha kubada

cagta iyo kolayga waxa kuguulaysatay Gobolka Maroodi jeex.waxaana kooxda guulaysatay iyo kooxaha kaleba biladao gudoonsiiyaya madaxwayne Siilaanyo.

ciyarihii gobolada somaliland 2012 gobolka HOWD ayaa waxa uu ahaa gobolka kaliya ee is reeb reeb ku soo baxay waxaanu ka soo badayay gobolaka SALAL oo uu ku jiidhay 6 gol iyo waxba halka uu gobolka DAAD MADHEEDH uu u dhiibay 5 gool iyo waxaba sidoo kalena waxa uu kabaha la dulmaray gobolka SARAAR gobolka howd aya sida waxa uu ugu soo baxay tartanka gobolada somaliland isaga oo ciyaartii sii ugu horayasay waxa uu 4 goo iyo 1 ku jiidhay gobolka TOGDHEER oo aya jiid jiideen garoonkooda almazy ciyaartii taa xigtay aya waxa ay la ciyareen gobolka maroodijeex kaas oo HOWD UGA BADIAYAY 2 gool iyo waxaba waxana lagu xamanayay ciyartoyda reer HPWD inay u siidayeen MAROODIJEEX OO HADHI LAHAYD ciyaartii taa ku xigtay ayay howd waxay fooda is dareen gobolka SANAAG oo aya 1 iyo eber ugu quus gooyeeen baabuurkana sareen simifinalkii aya waxa iska horyimadeen gobolka AWDAL waxayna halaka ciida lagu cunsiiyay GOBOLAK AWADAL :Gobolka HOWD ayaa waxa uu ahaa gobolkii ugu horeeayay ee fibal isku taga tartankaas waxayna ciyaartii kama danbaysta ahayd iska horyimadeen GOBOLKA maroodi jeex kaas oo hal iyo eber kaga qaadi koobkii gobolka HOWD ayaa waxa kale oo uu kaalinta labad hgalay paskitball kii waxana lagu tilmaaa inuu yahay gobolak xaga sportiga ugu horeeya somaliland.

British Somaliland[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Astaantii Dhulka Biritishka ee Soomaaliya 1950-1960

Calankii wixii kahoreeyay madaxbanaanida

Dhulka Biritishka ee Soomaaliya ama af ingriisla lagu dhaho (Baritish somaliland) Waxa ay ahayd mustacmarad hore oo katirsanaydMidowga boqortooyada Britan.waxa ay kutaalay Geeska Afrika.kadib markii ay madax banaanideeda qaadatay waxa ay lamidawday somalilada qaybtii taliyaanigu gumaysan jiray

Taariikh British Somaliland[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Qarniyadii dhexe waxa ay ahayd boqortooyo awood aad usaraysa leh oo la odhan jiray Saldanadii Cadal bilawgii qarnigii 19aad ayay ingiriisku qabsadeen xeebaha wadankan.laakiin ingiriisku si fiican gacanta ugumaydhigin ilaa ay kala wareegeen masar oo markaas gacanta kuhaysa dagaalkii labaad ee dunida waxa Dhulka Biritishka ee Soomaaliya ay gacanta u gashay ciidamada taliyaaniga ilaa ingiriisku ay markale dib u qabsadeen.waxa ay madaxbanaanida qaadatay 26-06-1960 maalmo kadib waxa ay lamidawday dadka somaliyeed qaybtii taliyaanigu gumaysan jiray sanadii. 1991 waxa ay dib ulasoo noqotay madaxbanaanideeda.

Dalxiiska Somaliland[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Dalxiiska Somaliland Dalka Somaliland wuxu leeyahay deegaan ballaadhan oo dhul badhka uu ku fadhiyo lagu qiyaaso 136200KM2 iyo bad leh xeeb dhererkoodu dhanyahay 850Km2 laga bilaabo Lawyacaddo dhinaca galbeed illaa Ceelaayo dhinaca bari. Somaliland waa qaran ka nasiib badan qoomiyado badan oo caalamka ah marka laga eego cimillada iyo hawada meel dhexadka ah xilli kasta, dhulka fidsan iyo deegaanka kala nooc nooca ah.

Goobaha dalxiiska Somaliland[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Goobaha aad loo dalxiiso ee Somaliland waxa ka mid ah daljirka dahsoon ee Hargeysa ku yaalla, dhammaan magaalooyinka qadiimiga ah ee dalka sida Berbera, xaruntii daraawiishta talex, Zeilac, Bullaxaar, Maydh & Xiis, Laas-qoray, jasiiradaha Sacaadadiin iyo ceebood, buurta Daallo, buurta Gacan-libaax (Waxa waliba lagu sameeyay dhisme iyo dayactir buurta dusheeda( buurta Saw, Laasgeel (Goob aasaar qadiimi ah oo sannad dhawaa khubaro faransiis ahi ka heleen degmada hore loo odhan jiray Dacar-budhuq, haddana loogu magac daray Laasgeel) ɖɦaɦaʀ ɖɦʊʟҡɨɨ զʊʀʊxɖa ɖaʀɨstɨɨ զʊʀxօօռaʏɖ ɖɦaɦaʀ ċʀɛɛռʟaռɖ iyo goobo kale oo aan xusi doonno.

Waxannu ugu bushaaranaynaa soo booqdayaasha bartan inaanu boggan idiin ku soo gudbin doonno xogo iyo macluumaad faahfaahsan oo la xidhiidha dhammaan goobaha taariikhiga ah ee la dalxiiso Somaliland, xaqiiqooyin ku xeeran iyo is bedello ku yimi goobo ka mid ah.

Guud ahaan, gobolkasta Somaliland waxa ka jira goobo caana ah, taariikhi ah ama lagu tilmaami karo fursadaha iyo/ama khayraadka qaaliga ah ee dalku leeyahay dhinaca dalxiiska iyo taariikhda.

Daljirka Dahsoon ee Laga Dalxiiso Hargeysa[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Badhtamaha Magaalada Hargeysa, goobta Khayriyada ama bangiga horumarinta hortiisa waxa saaran mid ka mid ah miigagii taliskii Siyaad Barre ee Hargeysa duqeeyay oo loo dhigay goobta in lagu xasuusto taariikhda qaranimada Somaliland soo martay. Miiggan daljirka ah waxa ku yaalla sawirro muujinaya bulshaddii rayidka ahayd ee lala dagaalamayay iyo xaq u dirirayaashii Somaliland

Qofkasta oo soo gaadha Hargeysa wuxu booqdaa dalkjirkan dahsoon iyadoo mararka qaarkood la arko dad qaadanaya sawirro ama isku sawiraya dalkjirka iyo goobta yaallo.

Buuraha Naasa-hablood[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Dhinaca bari woqooyi ee Hargeisa waxa ku yaalla Buuraha Naasa hablood oo ah astaanta Dawladda Hoose ee Hargeysa iyo gobolka Maroidjeex. Magaalada Hargeysa ayaa caan ku ah buurahan sawirka naasaha leh. Sida caadiga ah, qofka safarka ahi dhinac kasta oo uu ka soo galayo Hargeysa gaar ahaan marka dhulka lagu safrayo waxa lagu gartaa muuqashada buuraha Naasa Hablood in joogo Hargeysa.

Naasa-hablood waa buuro aad usoo jiita dareenka dalxiisayaasha oo ay dadku booqdaan,

Goobta dalxiiska Laasgeel (Aasaar qadiimi ah)[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Laasgeel waa goob leh godod hoose oo leh xaradh iyo astaamo qadiimiga ah oo lagu qiyaasay inay noqon karayaan aasaarta taariikhiga ah ee ugu da’da weyn geeska ama qaarada Afrikaba guud ahaan marka loo eego sawirrada farshaxanka iyo astaamaha muujinaya quruumo qarniyaal badan ka hor dhulka ku noolaa. Aasaartan qadiimiga ah waxa goobtan ku ogaaday khubaro faransiis sannadkii 2002, illaa immikana waxay ka midtahay goobaha taariikhiga ah ee aad loo dalxiiso, isla markana ay Wasaaradda Dalxiiska iyo Dawladda xaqiijiyaan nabadgelyada iyo ilaalinta aasaartan iyadoo si taxadir leh loogu oggolaado dalxiisayaashaa gaarka ah.

Goobta Laasgeel waxa 6km woqooyi looga weecdaa tuulada Dhubato ee Degmada Laasgeel ee hore loo odhan jiray Dacar-budhug, immikana loogu magac daray Laasgeel oo 55KM bari ka xigta Hargeysa, kuna taalla wadada halbawlaha ah ee Hargeisa-Berbera.

Xog dheeraada ka akhri warbixinta “Goobta Aasaarta Qadiimiga ah ee Laasgeel[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Gobolka Saaxiil[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Xarunta gobolka Saaxiil ee Berbera, waxay ka midtahay deegaanka dhulka ugu qadiimisan iyo meelaha ugu hor magaaloobay dhinaca dhismaha iyadoo ilaa qarnigii labaatanaad ka hor caan ku ahayd dekedda wax lagala soo dego, dacallada dunidana laga yaqaannay. Guud ahaan, adhiga idaha ah ee Soomaalida ayaa dhammaan suuqyada carabta ee loo dhoofiyo looga yaqaannay Barbaraawi.

Xeebaha Berbera. Xeebaha badda ku xeeran Berbera waxa ka mid ah Batalaale. Batalaale waa goobaha aad looga dalxiiso Somaliland ee Berbera ku yaalla waxa ka mid ah Xeebta Batalaale ee uu ku aasanyahay Cilmi Boodhari ama loo yaqaanno qabrigii jacaylka sida ay abwaannada suugaantu ugu halqabsadeen.

Magaalada Berbera waxa ku taalla marsada koowaad ee Somaliland taasoo sannadahan dambe si casri ah loo horumariyay, kana mid ah goobaha aad loo dalxiiso marka la gaadho magaalada Berbera. Sidoo kale, madaarka diyaaraduhu ka haadaan oo hore u ahaan jiray Airport ka ugu weyn Africa, haddana ah kan ugu weyn Somaliland ayaa ku yaalla magaalada Berbera.

Xeelliga badda Berbera[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Waa xeeb nadiif ah, isla markana aan buuq ahayn aadna loogu raaxaysto in lagu dabaasho iyo guud ahaan dalxiiskeeda.

Waxad ka helaysaa noocyada kala duduwan ee hlibka kalluunka darayga ah ee hudheello kooban oo naxaawiga ku yaalla.

Dawga Sheikh iyo Magaalada Sheikh[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Muuqaalka buurta Sheikh ee Dawga wadada Berbera-Burao marto ayaa ka mid ah muuqaallada ugu quruxda badan ee loo soo qaato dalxiiska deegaanka Somaliland. Waxay dadka jidkan ku safraya ama si gaara ugu dalxiis tagaa aad ugu raaxaystaan buurta kala rogrogan, geedaha kala duduwan ee xilli walba magoolka iyo ubaxu ka soo hirayo, shimbiraha iyo noocyada ugaadha duur joogta ah ee kala duduwan ee lagu dul arkayo

Gobolka Sanaag[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Sanaag waa gobolka ugu badka weyn ama ugu ballaadhaan dhammaan gobollada uu dalka JSl ka koobanyahay. Sida laga dareemi karo sooyaalka taariikheed iyo aasaarta qadiimiga ah ee jirta, deegaanka rasmiga ah ee ugu badan ee bulshadeennu wuxu ahaa mid ka soo bilaabmay bariga Somaliland, galbeedna usoo socday qarniyo badan. Sidoo kale, magaalooyinka dhulka xeebaha ah ku yaalla ayaa ah deegaannada ugu qadiimisan taariikhda magaalawga Somaliland sida xataa wali ay meelo badan ashyaada hore, dhiska qadiimiga ah iyo astaamaha kale ee muujinaya taariikhda faca weyn laga helayo sida Berbera, Bullaxaar, Zaylac, Ceerigaabo, Laas-qpray iwm.

Goobo badan oo taariikhi ah, isla markana aad loo jecelyahay in la dalxiiso ama la booqdo ayaa ku yaalla gobolka saaxil sida buurta Daallo, deegaannada Maydh & Xiis, Mash-caleed iyo meelo kaleba.

Buurta Daallo[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Daallo waa buurta Somaliland ugu dheer, horena u ahayd buurta ugu dheer dalkii la isku odhan jiray Jamhuuriyadda Somaliland Daallo waxay ku taalla ____ ee gobolka Sanaag. Dhararka buurta Daallo waxa lagu qiyaasaa ---- feet inay dhulka ka sarrayso. Waxa laga soo fuuli karaa dhinaca koonfureed oo ay inteeda badan dhulka u dhawdahay ama meelaha qaar la simantahay balse dhinaca woqooyi waxa adag inaad si fiican u aragto dhulka hoose oo daruuro iyo ceeryaamo kaa qarinayaan. Daallo waa buur hodan ku ah dhirta kala jaadjaad ka ah. kaymaha hamashka ah, magool iyo doog aan is bedelin gu iyo jiilaal iyo dhirta dhaadheer ee loo yaqaanno baxarasaafka. Sidoo kale, waxa lagu arkaa xawaannada duur joogta ah ee kala duduwan sida harimacadka iyo bahda la nooca ah.

Waxad dareemaysaa naacaw qabaw, laydh iyo hawo lagu raaxaysto, marka aad Daallo dusheeda taagantahay, isla markana aad maqlayso foodhida kala nooc nooca ah ee shimbiruhu ku heesayaan.

Muuqaalka buurta Daallo ee dabiiciga loo quushoco ah, waxay soo jiidatay abwaanno badan oo ugu soo halqabsaday suugaanta Soomaalida buurta Daallo, waxana ka mid ah heesta caanka ah ee ay qaado Hibo Maxamed “Daallo tus helayoo, mayay tumay arooryoo, teel teel daruurina timasare ka joogo”

Doorashooyinkii 2010[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Waxa wadankan ka dhacay doorashooyin madax banaan oo shacabku si run ah ay u dooranayeen waxa kale oo horay uga dhacay somaliland doorashooyin doorashaddii, uguhoraysay ee kadhacady somaliland waxa ay hayd dheceen sanadii 1997 waxca ku gulaystay madaxwayne Maxamed Xaaji Ibraahim Cigaal doorashada labaad ee kadhacady somalilad waxa ay dhacday sanadii 2003 halka tii sadexaad oo ah in ay jabisay rikoodhkii u yaaly afrika oo ahaaa in laba doorasho oo isku xiga wax kacadani aany wadan afrikaana kadhici iyada oo lagu yaqaanay in haddii doorasho sadexaad loodhaqaaqo uu wadankasta oo afrika kuyaala dagaal sokeeye ka bilaabmi jiray . ayaa wadanka somaliland waxa uu marayaa doorashaddii sadexaad ee si habsamiya uga dhacda doorashadan ugu danbaysay waxa ay djacday sandkii aynu soodhaafanay ee 2010ka waxaana madaxwayne loo doortay mujaaahidka wayn ee axmed maxamed maxamuud siilaanyo

SNM[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

SNM waa jabhad xorayneed oo ay ababuleen beelaha somaliland ha ku jiraan shaqsiyaad ka mid ah ] sida cabdiraxmaan aw cali , jabhadan oo ilaa imika uu ka sii taaganyahay raaskii guryihii ay dhiseen waxana ka mid ah xisbiga siyaasiga ah ee kulmiye ee ka jira somaliland.

Siyaasadda xaadirka[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Siilanyo

SNM ragii u soo halgamay waxay ahaayeen saraakiil iyo siyaasiyiin sida mohamed saleebaan {MAGUBTE} Lixle, KOOSAR, IBRAHIMIM MAYGAAG, CLAAHI ASKAR, MUUSE BIIXE, C/RAXMAAN AWCALI ,IBRAHIM DHAGAWAYNE . HAYBE LAAMDAD.MAXAMED CILMI GALAAN. AXMED DHAGAX,DAYIB GURAY HARAG WAAFI, INA MIRE, Cabdiraxmaan Axmed Cali Tuur, MADAXDIIN, XUSEEN, DHEERE,Adan Shiine.haabiil.habane CAWIL CADAMI, axmed siilaanyo ,maxamed khahin .ismail abokar .ibrahim cigal,xasan jamac maxamed cali iyo rag badan oo aan lasoo koobi karin lakiin snmlooma kala hariin ciid waalba waaylahayad ialahayna ha u naxariisto intii ku dhimataay iyointii ku nafaoowdaaybaaamiin amiin mana ahan xisbiga kulmiye mid kaligii aay ku jiraan xubnihii snm bal s/land oo dhan ayaa ahba snm iyo lexle snm hanolato mana wanagsana docfarurku sidisaba

Taariikhda SNM[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Marka laga hadlayo bilowgii halganka lama odhan karo waa wax sida makhaayad ama dukaan la furayo waqti go’an oo gaar ah bilaabmay. Ha jirto in rasmi ahaan ururkii SNM bishii April 1981 kii ‘London’ lagaga dhawaaqay. Laakiin colkayagii ilaa bilowgii la socday wuxu u ahaa maraaxil dheer oo isdaba j ooga oo marxalad waliba wejigeeda, waajibaadkeeda iyo duruufaheeda gaarka ah leedahay. Ku dhawaaqidda rasmiga ah waxa ka horreeyey maraaxil dheer oo isugu jiray baraarug, dareen, garasho nooca nidaamkii jiray iyo wixii laga qaban lahaa. Intii dareenku galay si ay u doodaan, wax isu tusaan, isu aaminaan waxay qaadatay waqti dheer oo dhib badan. Waxa lama huraan ahaa in waxaas oo dhanoo socda, haddana sirta laga qarsado nidaamkii jiray. Taasaa keentay habka xidhiidhka reernimada. Xidhiidhkaasi gudaha iyo dibeddaba wuu ka socday. Dibedda ayaa, sida la garan karo, u gacan bannaanayd. Waxaa dadkii qurba-joogga ahaa bilaabeen lajnado, gaar ahaan dalalka carabta iyo Ingriiska. Kuwii gudaha joogayna xidhiidho hoose oo qarsoodiya ayey lahaayeen: heer saraakiil, heer dhallinyaro aqoonyahan ah iyo heer siyaasiyiinta maamulka ku jirtay qaarkood. Intuba dadweynaha magaalooyinkii degaanka joogay (odayaal iyo wax garadba) xidhiidh bay la lahaayeen. Intaasoo hawl ahna waa in la asturaa. Markii ay arrintu heer gaadhay waa lala oggolaa inay dadkii dibeddu ku dhawaaqaan dhaqdhaqaaqa.

Soogalistii dalka[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Jimcihii 27 May 1988 Saaka oo kale waxaa Waddada Hawdka ee magaalada Burco ka soo galay ciidammadii SNM oo gebi ahaanba magaalada la wareegay intaanay Galabtii dib uga bixin, waxay laayeen saraakiil badan oo ka mid ahaa ciidammadii Faqashta, taa jawaabteed ciidankii faqashtu waxay laayeen kumannan dad ah, habeenkii waxay u galeen magaalada guri guri, surrin surrin, iyaga oo la baxaaya dadka. Haddaba maanta dhammanteen waa ianaynu u ducaynaa salaadda Jimce qof kasta oo ku dhintay, qof kasta oo ku dhaawacmay iyo qof kasta oo aan raq iyo ruux la hayn. Alla ha u Naxariisto dhammaan

Shacabka Somaliland[Wax ka bedel | wax ka bedel xogta]

Shacabka Somaliland

maxaad ka taqaanaa taariikhda soomaliland